- dech
- 1. Bez tchua) «dusząc się z braku powietrza, ze zmęczenia»: Pędem przebiegł korytarz, jeszcze dwa duże królewskie pokoje – i bez tchu dopadł do sypialni króla. J. Korczak, Maciuś.b) «bez przerwy, bez odpoczynku»: Jaś odważył się na tę rzecz okropną i zrobił – zadzwonił do bramy zamku, i to nie raz, delikatnie, a dzwonił bez tchu, raz po raz, tylko od czasu do czasu zmieniając palec na dzwonku. Z. Żurakowska, Jutro.2. Coś zatyka komuś dech (w piersi) «coś robi na kimś duże wrażenie»: Bywały jednak zdania jego autorstwa, zrodzone wprost spod serca, z katorżniczej i żołnierskiej wiedzy o ludzkim losie, sprawiające, że nawet mnie, profesjonaliście, zatykały niekiedy dech. W. Górnicki, Szerpa.3. Co tchu, ile tchu (w piersiach) «jak najszybciej, ile sił»: (...) ile tchu w piersiach pognaliśmy z powrotem. C. Skrzyposzek, Trybuna.4. Dech komuś zapiera (w piersiach)a) «brak komuś tchu, ktoś z trudem oddycha»b) «ktoś jest zaskoczony»: Królowej Elżbiecie aż zaparło dech w piersiach na wieść, że jej 20-letni kuzyn lord Frederick Windsor, (...) przyznał, że także i jemu zdarzało się próbować kokainy! Życie na gorąco 41/1999.5. Jednym tchema) «bez przerwy, z wielkim napięciem, zainteresowaniem»: Znakomite, lekkie pióro i odwaga w wyrażaniu własnych opinii (...) sprawiają, że książkę czyta się jednym tchem. Rekl 2000.b) «jednym łykiem, jednym haustem; duszkiem»: Chirurg wypił kawę jednym tchem, dał kotu napić się ze spodeczka i dopiero wówczas włożył białe, płócienne spodnie i świeży fartuch lekarski. M. Choromański, Zazdrość.6. Ostatnim tchem «resztkami sił»: Ewcia stała na łóżku i trzymała nogi Zosi, stojącej na głowie. Krzyknęła pani Szymbartowa rozdzierającym głosem i rzuciła się na pomoc jedynemu dziecku. – Zbrodniarko! – zawołała ostatnim tchem. – Zamordujesz mi dziecko! K. Makuszyński, Szaleństwa.7. Póki tchu, do ostatniego tchu «dopóki życia starczy»: Przecież nie o randze marzył, kiedy kraj porzucał... Marzył iść z tym Napoleonem do ostatniego tchu – i szedł. M. Kuncewiczowa, Cudzoziemka.8. Z zapartym tchem «z natężeniem, z największą uwagą»: Jej sercowe perypetie przypominają fabułę emocjonującego serialu, który z zapartym tchem śledzą światowe media i wszyscy poddani. Viva 4/2000.Dech zamarł komuś w piersi (w piersiach) zob. zamrzeć 1.Do utraty tchu zob. utrata.Wycisnąć z kogoś ostatni dech zob. wycisnąć 4.Zaczerpnąć tchu zob. zaczerpnąć.
Słownik frazeologiczny . 2013.
